Lokalmatprodusenter har fem regionale kompetansenettverk til å hjelpe seg med utfordringer i produksjonen, påfyll av kunnskap og inspirasjon, kurs og besøksordning og mye mer. Aud Slettehaug leder Kompetansenettverk Vest, og deler her noen spennende tanker med oss fra sitt ståsted.
Aud Slettehaug er dagleg leiar for Kompetansnettverket Lokalmat Vest. Utdanning MBA i merkevareledelse, BS University of Oregon. Styrekompetanse BI. Engasjert i ulike verv for Bondens marked sia 2004. Erfaring frå sal i sportsbransjen. Bur på gard og driv primærproduksjon med mjølk. Styreverv i ulike selskap, og medeigar i fleire bedrifter. Brenner for faget merkevareleiing, strategi og marknadsføring. Tilsett ved Sogn Jord- og Hagebruksskule i Vestland Fylkeskommune sia 2009.
Når 2022 går mot slutten og kanskje er det blitt det raraste året både marknadsmessigt og utgiftsmessigt ein har opplevd blir ein tvinga til å reflektere. Faste kostnader skyt i været, råvaretilgang hopper og spretter. Når ein som produsent skal til ei utlevering eller ein marknad må utgifter til drivstoffet kalkulerast inn på nytt og arbeidskraft om ein får tak i det kostar meir.
I Vestland set vi med ei linje gjennom regionen der produksjonen i sør har mange gangar høgare pris på kraft enn i nord. Straumrekning på 100 tusen kilowatt i ei produksjonsbedrift med 2-5 millionar i omsetning har ein utgiftspost som er 80 000 i nord og 300 000 eller meir i sør. Dette påverkar sjølvsakt prisen på varene ein produserer. Konkurransemidlane (pris, produkt, plass, PR) er i spel. Når då også forbruker opplever renteauke og mindre pengar til forbruk så kan små endringar i omsetning i ein kanal få store konsekvensar for små bedrifter.
Tidleg innsats for å ta grep i bedrifta sin strategiske posisjonering er alfa og omega i ein slik situasjon. Kompetansenettverk Lokalmat Vest er glad for å ha Salgslaget som samarbeidspart når slike floker skal knaast. Fleire produsentar hos oss er blitt utfordra, fått tryggheit i sin marknadsstrategi og endå fleire som har fått lista med moment å tenke gjennom for seg og sin konkurransesituasjon. Oftast ser vi vel at produkta har manglar i forhold til å klare seg i butikkhylla. Eller rett og slett ikkje er klare for butikkhylla. Boka «Veien til markedet» vert delt ofte av oss, pris er eit vanskeleg tema spesielt fordi ein i oppstart blir usikker, ser på andre og gjerne i verste fall står i fare for å fallby varene sine. Ikkje intuitivt å tenke at prisen kan vere ein kvalitetsindikator og at folk faktisk vel ei vare som er 20 kr dyrare enn konkurrenten, berre pga kvalitet. Berre 5 kr meir pr eining når ein sel 1 000 einingar er jo 50 000 meir inn. Betyr litt det på auka kostnader. Å tørre dette krev innsikt og mot.
Når produsentane tek kontakt med Kompetansenettverket for Lokalmat så har gjerne krisa rundt prissetting av vara komme svært langt. Vi arbeider mykje med kvalitetsfaktorar ved produktet, og bedriftseigar treng litt tid på modning av endringar. «Feil» råd er eit moment, rådet kan vere rett der og då og gitt ein del forutsetningar, men blir fort «feil» når ein legg inn andre moment. For eks. så kan ynskje om auka volum vere urealistisk om ikkje vara samtidig er kjent for forbrukar i nye marknader. Det kan vere freistande å gå inn i mange butikkar med vara, men om forbrukar ikkje er kjent med verken vara eller produsenten så kan sal gå tregare enn forventa. Då kan ein stå der med arbeidskapasitet i bedrifta i form av maskiner eller personell som ikkje vert lønnsame. Skal ein då auke prisen eller gå ut av butikk igjen? I verste fall har kostandane blitt for store for vidare drift.
Ei an fare er å sjå kva andre gjer og kopiere – trudde dei måtte gjere det på same måte. Beskjed frå butikken at ein måtte gå til grossist for å komme inn i butikk – så gjorde dei det, velviljen vart stor (det er underdekning i marknaden) og vips er ein blitt hyllevarmar og kanskje til og med dårleg kommunisert med kunden direkte, kunden kjenner ikkje produktet i butikken. Dette skjer med store aktørar også. Ta Tine Gamalost – den er ikkje kommunisert av eigar i det daglege og forblir då ei vare for kjennarar og spesielt interesserte. Folk flest anar ikkje kva dei skal bruke produktet til og ei heller kva som ligg i den svarte pakken med vikingmønster på. Har du lurt på det sjølv? Ja slik er det for ei flaske bringebærsaft også. Når du ikkje har smakt eller kjenner produsenten bak så blir det ei stor barriere å velje produktet.
Salgslaget er ein framifrå sparringpart for oss i Kompetansenettverket for Lokalmat Vest og enten bedriftene har direkte kontakt eller vi spør for dei så kan vi ikkje erstatte den inngåande kunnskapen som Frode Kristensen spesielt besitter både på marknad og strategi. Vi ser fram til å hjelpe mange fleire i året som kjem. Det smerter, er hard mental omstiling og krev jobbing med endringa – men det går. Når vi er einige og hoppar i det går det fint, slik fungerer erfaring. Tøffingane oss, vi kjem oss gjennom dette her. God innspurt i julestria – vi er her på tlf om vi skal førebu strategiarbeid i lag.